Rozpoznanie niepłodności męskiej

1. Badania podmiotowe
2. Badanie przedmiotowe
3. Badanie nasienia (seminogram)
4. Test po stosunku płciowym (test Simmsa-Huhnera)
5. Test penetracyjny in vitro
6. Badania hormonalne w niepłodności męskiej
7. Przeciwciała przeciwplemnikowe
8. Biopsja jąder
9. Badania obrazowe w niepłodności męskiej
10. Badanie chromatyny plemnikowej

Problem niepłodności męskiej dotyka jednego na dwudziestu mężczyzn jednak w dalszym ciągu, u wielu mężczyzn nie jest jeszcze możliwe wystarczające poprawienie jakości nasienia. Przy rozpoznawaniu niepłodności w celu znalezienia przyczyny jej występowania często konieczne jest wykonanie wielu, czasami bardzo specjalistycznych badań. Niestety czasami nie udaje się znaleźć przyczyny bezpłodności. Diagnostyka niepłodności męskiej opiera się na badaniu przedmiotowym i podmiotowym oraz szeregu badań laboratoryjnych. W diagnostyce wykorzystuje się następujące badania.

Badania podmiotowe

Pierwszym badaniem jest prawidłowe zebranie wywiadu, które często można.Ważne są pytania o przebyte choroby przenoszone drogą płciową lub uprzednie ojcostwo itp.

Badanie przedmiotowe

Badanie to polega na dokładnym obejrzeniu i zbadania narządów płciowych zewnętrznych oraz na badaniu per rectum. Za pomocą badania można rozpoznać nieprawidłowości, takie jak żylaki powrózka nasiennego, nieprawidłowości w budowie prącia, wnętrostwo czy zmiany gruczołu krokowego.

Badanie nasienia (seminogram)

Podstawowe badanie nasienia jest najważniejszym narzędziem diagnostycznym w przypadku diagnostyki niepłodności męskiej. Do badania należy dostarczyć nasienie uzyskane podczas masturbacji najlepiej po powstrzymaniu się od wytrysku przez 3-5 dni przed badanie. Badanie powinno być wykonane w ciągu 30minut od pobrania nasienia. Pełna analiza nasienia zawiera badanie makroskopowe jak i mikroskopowe i w jej skład wchodzi:

• charakterystyka płynu nasiennego (np. objętość i pH)
• liczba, ruchliwość, morfologia plemników
• ocena innych składników morfotycznych nasienia, (tab. 3).
  

Aby uzyskać wiarygodny wynik, należy przeprowadzone co najmniej dwa badania w odstępie minimum 3 tygodni. Uważa się, że ilość poniżej 20 milionów plemników w mililitrze sugeruje niepłodność, niemniej ciąża jest czasem możliwa nawet przy tak małych ilościach plemników.

Parametry nasienia - wartości referencyjne wg WHO

• Czas upłynnienia: < 60 minut
• Objętość : 2,0 – 6,0 ml
• pH: 7,5 – 8,1
• Liczba plemników: 20 – 250 milionów/ml
• Całkowita liczba plemników: > 40 milionów
• Ruchomość (60 min po ejakulacji) : > 25% klasy a lub > 50% klasy a i b
• Morfologia: > 14 % prawidłowych
• Żywotność: > 75 % żywych
• Leukocyty : < 1,0 miliona /ml

Plemniki klasy a: plemniki o ruchu postępowym szybkim

Plemniki klasy b: plemniki o ruchu postępowym wolnym

Objętość ejakulatu:

• Aspermia: 0 do 0,5 ml
• Hipospermia: 0,5 do 2,0 ml
• Normospermia: 2,0 do 6,0 ml
• Hiperspermia: powyżej 6,0 ml
  

Liczba plemników w nasieniu:

• Azoospermia: brak plemników
• Oligozoospermia: poniżej 20 mln w 1 ml:
  Oligozoospermia ekstremalna: pojedyncze plemniki
  Oligozoospermia bardzo ciężka : 1-5 mln w 1 ml
  Oligozoospermia ciężka : 5-10 mln w 1 ml
  Oligozoospermia lekka: 10-20 mln w 1 ml
• Normozoospermia: 20-250 mln w 1 ml
• Polizoospermia: powyżej 250 mln w 1 ml
  

Ruch plemników:

• Asthenozoospermia: poniżej 50% klasy a i b

Morfologia:

• Teratozoospermia: poniżej 14 % prawidłowych
  

Test po stosunku płciowym (test Simmsa-Huhnera)

Test po współżyciu płciowym służy ocenie wpływu śluzu szyjkowego na aktywność plemników. Aby wykonać badanie, kobieta zgłasza się około 10-14h po odbytym stosunku w dniach tuż przed spodziewaną owulacją. Po pobraniu śluzu szyjkowego z szyjki macicy bada się go pod mikroskopem pod kątem ilości oraz ruchliwości plemników.

Test jest prawidłowy jeśli stwierdza się prawidłowy polega na stwierdzeniu, co najmniej 6 aktywnych plemników w polu widzenia mikroskopu x 400 i świadczy on o możliwości przemieszczania się plemników z szyjki macicy do jajowodów. Test jest nieprawidłowy, jeśli w śluzie nie ma plemników lub nie poruszają się.

Test penetracyjny in vitro

Test penetracyjny polega na umieszczeniu śluzu w kapilarze, której jeden koniec zanurzany jest w nasieniu a następnie obserwacji w ustalonych odstępach czasu na jaką odległość przemieszczą się plemniki. Test powinien być wykonany w okresie przedowulacyjnym, po 48 godzinach powstrzymania się od stosunków oraz przy braku cech infekcji zapalanej szyjki macicy. Test penetracyjny ma dobra wartość prognostyczna w przewidywaniu płodności.

Badania hormonalne w niepłodności męskiej

W celu określenia relacji hormonalnej na osi podwzgórzowo - przysadkowo - jądrowej wykonuje się oznaczenie steżenia FSH, LH oraz testosteronu. Podwyższone stężenie FSH obserwuje w przypadku ciężkich defektów produkcji nasienia w sytuacji gdy jądra są niewydolne lub uszkodzone.Gdy podejrzewamy hipoandrogenizm lub atrofię jąder wówczas niskiemu stężeniu testosteronu towarzyszy wysokie stężenie LH. Diagnostyka endokrynologiczna obejmuje również oznaczenie prolaktyny, która wzrasta w przypadku gruczolaka przysadki mózgowej.

Przeciwciała przeciwplemnikowe

Przeciwciała przeciwplemnikowe są bardzo powszechnie występującą przyczyną niepłodności a ich obecność może powodować zlepianie się plemników ze sobą lub ich gorszą ruchliwość. Przeciwciała te mogą być produkowane zarówno przez mężczyznę jak i przez kobietę i mogą należeć do jednego z trzech typów: IgG, IgM i IgA.

Test MAR
W tym teście świeże nasienie umieszcza się razem z serum zawierającym cząstki, które z jednej strony wiążą się z przeciwciałami przeciwplemnikowymi typu IgG na powierzchni plemników, a z drugiej z przeciwciałami wcześniej unieruchomionymi na latexie lub na krwinkach czerwonych. Plemniki opłaszczone przeciwciałami przeciplemnikowymi wiążąc się z unieruchomionymi przeciwciałami tworząc zlepy, które bada się pod mikroskopem. Test wykrywa wyłącznie przeciwciała typu IgG.

Test IBT
Test IBT jest zbliżony do testu MAR, jednak użyte cząstki rozróżniają przeciwciała typów IgG, IgM i IgA. Za pomocą testu można również określić miejsce wiązania przeciwciał przeciwplemnikowych z plemnikiem (główka, część środkowa lub witka plemnika).

Test ELISA
Test pozwala na wykrycie przeciwciał przeciwplemnikowych zarówno w nasieniu jak i w surowicy krwi mężczyzny za pomocą metod immunoeznymatycznych.

Biopsja jąder

Biopsja jąder polega na pobraniu wycinka tkanki i jej badaniu histopatologicznym. Na podstawie biopsji jądra można rozpoznać takie przyczyny niepłodności jak ipospermatogenezę, zatrzymanie dojrzewania, zespół samych komórek podporowych (Sertoliego), zespół Klinefeltera. Po wykonaniu biopsji przez kilka dni mężczyzna może odczuwać niewielki ból, który jest do złagodzenia przeciwbólowymi środkami.

Badania obrazowe w niepłodności męskiej

W diagnostyce niepłodności najczęściej wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG), które pozwala wykryć cechy małych żylaków powrózka nasiennego nierozpoznane w czasie badania fizykalnego. które są zbyt małe do rozpoznania badaniem fizykalnym.

Badanie chromatyny plemnikowej

Badanie chromatyny plemnikowej (SCSA -Sperm Chromatin Structure Assay) pozwala na ocenę DNA za pośrednictwem nowoczesnej technologii cytometrii przepływowej. Badanie to pozwala na ocenę ilości plemników z uszkodzonym DNA oraz stopień zaawansowania tych uszkodzeń oraz ilości plemników z niedojrzałą chromatyną.