Badanie bakteriologiczne moczu

Spis treści

1. Przygotowanie do badania bakteriologicznego moczu
2. Badanie posiewu moczu
3. Postępowanie po badaniu bakteriologicznym moczu

Badanie bakteriologiczne moczu (tzw. posiew moczu) wykonuje się przy podejrzeniu zakażenia w drogach moczowych celem dokładnej identyfikacji rodzaju bakterii oraz jej wrażliwości na poszczególne powszechnie stosowane antybiotyki. W ten sposób można uniknąć niepotrzebnego leczenia chorego lekiem, na który dana bakteria jest oporna i który nie doprowadzi do wyleczenia.

Zakażenie w drogach moczowych rozpoznaje się, jeśli liczba bakterii w 1 mililitrze moczu wynosi 10⁵. Badanie wykonuje pracownia bakteriologiczna a czas oczekiwania na wynik wynosi zwykle 2-3 dni.

Przygotowanie do badania bakteriologicznego moczu

Wskazania do wykonania badania:

• podejrzenie zakażenia układu moczowego (obecność leukocytów w badaniu ogólnym moczu, białka, krwinek czerwonych)
  
• dolegliwości sugerujące zakażenie dróg moczowych.

Badanie bakteriologiczne moczu wykonuje się także rutynowo "profilaktycznie" przed wszelkimi zabiegami urologicznymi lub innymi zabiegami chirurgicznymi, w trakcie których może zachodzić konieczność cewnikowania pęcherza moczowego.

Wyniki fałszywe:

• Wynik fałszywie ujemny można otrzymać w trakcie leczenia antybiotykami - bakterie mogą występować w niskim mianie mimo istnienia zakażenia. Większość pracowni na wyniku podaje informację "obecny/nieobecny czynnik hamujący wzrost bakterii G- i G+" (tzn. antybiotyk) - ta informacja może być użyteczna dla lekarza otrzymującego wynik, który decyduje o rozpoczęciu leczenia.
• Wyniki fałszywie dodatni są spowodowane zanieczyszczeniem próbki, np. przez niedokładne przygotowanie do badania, przy obecności wydzieliny z pochwy u kobiet, przy długim przechowywaniu pobranego moczu.

Badanie posiewu moczu

Mocz do badania bakteriologicznego powinien być pobrany z rannej porcji oddanej po przebudzeniu, z wypełnionego pęcherza. Takie postępowanie gwarantuje, że mocz wystarczająco długo pozostawał w drogach moczowych aby obecne tam bakterie mogły się w nim rozmnożyć, co umożliwi ich identyfikację. Przed oddaniem moczu okolice narządów moczowo-płciowych powinny zostać umyte bieżącą wodą z mydłem, bez używania środków dezynfekujących i osuszone. Kobiety powinny rozchylić wargi sromowe większe, mężczyźni ściągnąć napletek z penisa. Wraz ze skierowaniem pacjent powinien otrzymać specjalny jałowy pojemnik na mocz. Może to być szklana probówka zatkana korkiem lub plastikowy pojemnik, w którym znajduje się specjalna płytka pokryta specjalną pożywką. Pierwszą porcję moczu należy oddać do muszli klozetowej, następnie nie przerywając strumienia moczu należy podstawić pojemnik i oddać do niego niewielką ilość moczu. Do badania wystarczy kilka mililitrów moczu. Bezpośrednio po pobraniu należy szczelnie zamknąć probówkę uważając, aby nie dotknąć wnętrza korka palcami. W przypadku gotowego pojemnika z płytką, należy zamoczyć płytkę w moczu - można wręcz podstawić płytkę pod strumień moczu, następnie włożyć ją z powrotem do pojemnika i szczelnie zakręcić wieczko. Pojemnik/probówkę należy czytelnie opisać imieniem i nazwiskiem.

Mocz powinien być dostarczony do pracowni wykonującej badanie w jak najkrótszym czasie od pobrania. Jeżeli musi być przechowywany to wyłącznie w temperaturze +4°C, w której bakterie zachowują żywotność nie namnażając się nadmiernie. Mocz przetrzymywany w temperaturze pokojowej już po kilku godzinach nie nadaje się do oceny.

Postępowanie po badaniu bakteriologicznym moczu

Na otrzymanym wyniku badania podawane są następujące informacje:

• dokładna nazwa rodzaju wyhodowanej bakterii (np. Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Proteus sp.). Wynik "flora mieszana" najczęściej świadczy o złym pobraniu próbki i badanie należy powtórzyć.
• tzw. miano bakterii - w zależności od liczby bakterii obecnych w 1 mililitrze moczu wynik podaje się zwykle jako kolejne potęgi liczby 10, np. 10² bakterii/ml (lub inaczej 100 bakterii/ml), 10⁵ bakterii/ml, >10⁶ bakterii/ml, itp.
• antybiogram, czyli wrażliwość / oporność bakterii na poszczególne testowane leki w formie tabeli z nazwami tych leków i objaśnieniami
  w - wrażliwy (lub z angielskiego s - sensitive),
  o - oporny (lub r - resistant).
  Określenie "średnio wrażliwy" oznacza, że bakteria ginie dopiero przy dużym stężeniu danego antybiotyku. Na postawie tych danych lekarz prowadzący dobiera najlepszy lek.