Czy znasz się na antybiotykach? Zanim zażyjesz, poznaj ich rodzaje!

Spis treści

1. Historia antybiotyków
2. Podział antybiotyków
3. Zastosowanie antybiotyków
4. Oporność bakterii na antybiotyki
5. Jakie są przyczyny antybiotykooporności?
6. Aktywność antybiotyków wobec bakterii można zbadać
7. „Cudowne leki”- dbajmy o ich skuteczność

Początkowo mianem antybiotyku określano każdą substancję pochodzenia naturalnego, mającą zdolność zwalczania bakterii. Obecnie antybiotyki to także chemioterapeutyki, czyli substancje wytworzone metodami syntezy chemicznej.

Antybiotyki zabijają bakterie, bądź hamują ich namnażanie, co fachowo określa się jako działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne. Dzięki temu wspomagają organizm w walce z zakażeniem.

Historia antybiotyków

Antybiotyki, chodź istnieją właściwie od zawsze, zostały odkryte dopiero w 1928 roku przez Alexandra Fleminga, który zaobserwował, że przypadkowe zanieczyszczenie podłoża pleśnią Peniicillium notatum hamuje wzrost kultur bakterii.

Niedługo po odkryciu penicyliny pojawiły się następne antybiotyki: naturalne, półsyntetyczne i syntetyczne. Wprowadzenie antybiotyków do lecznictwa było przełomem, uznano je za najważniejszy wynalazek medycyny XX wieku, dający lekarzom możliwość walki z chorobami, które dotychczas spowodowały śmierć wielu milionów ludzi.

Podział antybiotyków

Istnieje wiele rodzajów antybiotyków, jak również wiele aspektów ich działania i budowy, które stanowią podstawę do ich kategoryzacji.

Poniższa tabela uwzględnia najważniejsze rodzaje antybiotyków.

Grupa

Lek

Hamujące syntezę ściany komórki bakteryjnej

Beta- laktamy

Penicyliny

Cefalosporyny

Karbapenemy

Monobaktamy

Polipeptydy

1. Wankomycyna

Inhibitory syntezy białek bakteryjnych

Aminoglikozydy

1. Gentamycyna

Tetracykliny

1. Doksycyklina

Makrolidy

1. Erytromycyna

Inne:

Streptograminy

Linkozamidy

 

 

Do antybiotyków zalicza się również tzw. inhibitory beta-laktamaz, czyli związki ograniczające oporność bakterii i rozszerzające zakres działania antybiotyków z grupy beta-laktamów, np. kwasu klawulanowego, który w połączeniu z amoksycyliną daje powszechnie stosowany augmentin.

Zastosowanie antybiotyków

Antybiotyki są szeroko stosowane w leczeniu chorób wywoływanych przez bakterie.

• Penicyliny naturalne stosowane są w zapaleniu płuc i oskrzeli, zapaleniu opon mózgowych, anginie, a także w chorobach przenoszonych drogą płciową, takich jak kiła i rzeżączka. Półsyntetyczne penicyliny wykorzystuje się do leczenia zakażeń układu moczowego, oddechowego czy ucha środkowego.
• Cefalosporyny stosowane są w różnych zakażeniach, głównie przy nieskuteczności penicylin.
• Monobaktamy oraz karbapenemy stosuje się w ciężkich zakażeniach opornych na inne antybiotyki.
• Aminoglikozydy wykazują szerokie spektrum działania, są skuteczne między innymi w leczeniu zakażenia gronkowcem złocistym (oporna bakteria, powodująca wiele ciężkich chorób).
• Tetracykliny stosowane są w infekcjach układu oddechowego i moczowego, zaś makrolidy – jako zastępstwo penicylin u pacjentów na nie uczulonych.

Należy podkreślić, że antybiotyki leczą tylko infekcje bakteryjne – nie działają na wirusy i choroby przez nie powodowane, a co za tym idzie, przyjmowanie tych leków podczas przeziębienia czy grypy nie przyspieszy powrotu do zdrowia, a jedynie przyczyni się do wzmocnienia oporności bakterii na antybiotyki.

Oporność bakterii na antybiotyki

Cechą niektórych szczepów bakteryjnych jest odporność na antybiotyki. Jeśli antybiotyk nie zabija bakterii lub nie hamuje ich namnażania, uznaje się, że dany szczep jest na niego odporny.

Oporność można podzielić na naturalną i nabytą, a to właśnie oporność nabyta jest głównym źródłem problemów w leczeniu chorób infekcyjnych powodowanych przez bakterie.

Jakie są przyczyny antybiotykooporności?

Oporność nabyta wiąże się z nabyciem genów oporności od innych bakterii lub spontanicznych, samoistnych mutacji skutkujących zmianami w materiale genetycznym bakterii. Co istotne, zdobyta odporność jest trwała i dziedziczna, a nawet może być przekazywana szczepom bakteryjnym innego gatunku.

Narastanie oporności bakterii wiąże się przede wszystkim z nieracjonalną antybiotykoterapią – stosowaniem tych leków niewłaściwie (np. w chorobach wirusowych), nieodpowiednim (zbyt niskim) dawkowaniem, przyjmowaniem niezgodnie z zaleceniami lekarskimi (np. omijanie dawki, nieregularne przyjmowanie), czy wreszcie odstawianiem antybiotyków przed zakończeniem pełnej kuracji.

Przyczynę wzrostu antybiotykooporności bakteryjnej bez wątpienia upatruje się również w wieloletnim, szerokim stosowaniu antybiotyków w przemyśle i rolnictwie celem uzyskania lepszych efektów ekonomicznych. Obecnie Unia Europejska zakazuje stosowania antybiotyków w paszach dla zdrowych zwierząt.

Aktywność antybiotyków wobec bakterii można zbadać

W sytuacji, gdy pacjent ma objawy zakażenia bakteryjnego, istnieje możliwość wykonania badania mikrobiologicznego (posiewu). Ułatwia ono zaplanowanie stosownej terapii: pozwala na określenie gatunku bakterii chorobotwórczej, wykonanie tzw. antybiogramu oraz sporządzenie konkretnej listy antybiotyków skutecznych wobec danego szczepu bakteryjnego.

Więcej na temat powszechnie stosowanych posiewów bakteryjnych na stronie: https://medistore.com.pl/badania-diagnostyczne/diagnostyka-laboratoryjna/posiewy-bakteryjne

„Cudowne leki”- dbajmy o ich skuteczność

Dzięki zastosowaniu antybiotyków możliwe stało się leczenie wielu chorób, które niegdyś dziesiątkowały ludzkość, jednak infekcje bakteryjne nadal stanowią zagrożenie ze względu na pojawienie się bakterii odpornych.

Rozprzestrzenianie antybiotykooporności jest poważnym niebezpieczeństwem dla zdrowia publicznego, dlatego istotne jest, by troszczyć się o racjonalne dysponowanie tymi „cudownymi lekami”.