Brodawki
Przyczyny brodawek wirusowych
Czynnikiem wywołującym jest około 60 różnych typów wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV).
| Rozpoznanie
| Typ wirusa | Cechy obrazu klinicznego |
| Brodawki zwykłe (dłoni, podeszwowe, okołopaznokciowe | 1, 2, 4, 7 | łagodne
|
| Brodawki płaskie | 3, 10 | łagodne |
| Brodawki płciowe | 6, 11 | występują u kobiet, w 28% dochodzi w ich przypadku do dysplazji szyjki macicy |
| 16, 18, 33 | stwierdza sie u 50% kobiet z inwazyjnym rakiem szyjki macicy; typ 16 stwierdza się u 80% mężczyzn i kobiet z bowenoid populosis, mogą być przyczyną raków | |
| 6a, 6b, 6c, 6d, 6e | kłykciny olbrzymie typu Buschke-Lowensteina, często złośliwe | |
| Typy od 34-58 | Większość z nich jest związana z przedinwazyjnym rakiem szyjki macicy | |
| Brodawka rzeźnika | 7, 10 | łagodne |
| Brodawczaki krtani | 6, 11, 16, 30 | mogą ulec zezłośliwieniu |
| Choroba Hecka | 13 | łagodne |
Wygląd i wielkość brodawek zależą od ich umiejscowienia oraz od stopnia narażenia na drażnienie i urazy mechaniczne. Przebieg choroby może być różny. Zakażenie może mieć charakter zmiany pojedyńczej lub licznych wykwitów a sam proces może szyrzyć się poprzez samozakażania.
Brodawki zwykłe (verrucae vulgares) - Są to łagodne, powszechnie spotykane ostro odgraniczone grudki o średnicy 2-10mm, szorstkiej powierzchni, okrągłym lub nieregularnym kształcie, wzmożonej spoistości i jasnoszarym, żółtym, brązowy lub szarawoczarnym kolorze. Umiejscowiają się w miejscach narażonych na urazy (palce, łokcie, kolana, twarz, skóra głowy). Mogą również występować wokół płytki paznokciowej jako brodawki okołopaznokciowe (verrucae periunguales)
Brodawki podeszwowe (verrucae plantares) -Są to głęboko wynikające hiperkeratotyczne guzki, umiejscowione na podeszwach, zazwyczaj bolesne, częściej pojedyncze lub nieliczne, spłaszczone wskutek ucisku i pokryte zrogowaciałym naskórkiem. Często przy zdrapywaniu ich powierzchni dochodzi do punkcikowatego krwawienia. Na podeszwach mogą występować również brodawki bardziej spłaszczone, niebolesne, zlewające się tzw. brodawki mozaikowe (myrmecia) będące skupiskami bardzo licznych, małych , położonych blisko siebei brodawek podeszwowych.
Brodawki płaskie (verrucae planae) -Są to płaskie, niezapalne, leżące prawie w poziomie skóry wykwity grudkowe, umiejscowione głównie na twarzy i grzbietach rąk. Na twarzy są brunatnawe lub prawie nie różnią się od koloru skóry otaczającej, na rękach są nieco bardziej wyniosłe i lekko hiperkeratotyczne. Niekiedy występuje objaw Kobnera tzn. linijny układ w miejscu zadrapania. Brodawki płaskie młodocianych utrzymują się przez wiele miesięcy, a ustępują w sposób bardzo charakterystyczny, tzn. przez gwałtowne zaczerwienienie sie i obrzęk wszystkich wykwitów, z powodu czego zaniepokojeni chorzy zgłaszają się do lekarza. Znajomość tego objawu jest ważna, gdyż oznacz on, że w ciągu kilku dni nastapi samouleczenie i nie należy stosować żadnego leczenia.
Brodawki nitkowate (varrucae filiformes) - Są to długie, cienkie, małe wyrośla spotykane zazwyczaj na powiekach, twarzy, szyji, wargach.
Brodawki narządów płciowych tzw kłykciny kończyste (candylomata acuminata)- Są to miękkie, wilgotne, drobne, różowe lub czerwone grudki, które szybko rosną i mogą być uszypułowane. Zwykle występują w grupie w jednym miejscu, przybierają wtedy kalafiorowaty kształt. Występują u mężczyzn głównie w okolicy żołędzi i rowka zażołędnego, u kobiet w obrębie sromu. Mogą zajmować również okolicę odbytu. Ustępują na ogół samoistnie, po różnie długim okresie trwania. Kłykciny mogą bardzo znacznie się powiększać w czasie ciąży i nierzadko ustępują samoistnie po porodzie. Zdarzają się kłykciny bardzo przerosłe, tzw. gigantyczne. W tych przypadkach nieraz utrzymują się bardzo długo, mogą powodować przebicie skóry prącia lub znaczne zniszczenie sromu. Tego typu zmiany (choroba Buschke-Loevenstein) mogą byc punktem wyjścia dla powstawania raka, który cechuje się dużym naciekiem miejscowym, bez powodowania przerzutów.
Rozpoznanie brodawek
Rozpoznanie jest na ogół łatwe. Różnicowanie dotyczy głównie liszaja płaskiego, cechującego się bardziej błyszczącą powierzchnią grudek, skłonności do zlewania się i obecności świądu.
Leczenie brodawek
Sposób postępowania zależy od umiejscowienia, rodzaju, rozległości i czasu utrzymywania się zmian skórnych, wieku chorego, stanu jego odporności.
Większość brodawek zwykłych znika samoistnie w ciągu 2 lat wskutek prostego leczenia. Leczenie jest przede wszystkim miejscowe. Polega na mechanicznym usuwaniu, elektrokoagulacji lub krioterapii (zamrażanie brodawek za pomocą płynnego azotu przez 15-30s). Na pojedyncze brodawki można zalecać 10% kwas salicylowy i 17% kwas mlekowy w kolodionie (w postaci gotowego preparatu). Przed krioterapią lub łyżeczkowaniem wiekszych zmian rozmiękcza się nawarstwienie hiperkeratotyczne za pomocą maści salicylowej 10%. Takie postępowanie prowadzi do pełnego wyleczenia jednak może zaistnieć potrzeba powtórzenia terapii po upływie 2-3 tygodni. W przypadku brodawke zwykłych i okołopaznokciowych korzystny wpływ wywiera 0,7% kantarydyna w elastycznym kolodionie.
Brodawki okołopaznokciowe są wskazaniem do leczenia krioterapią.
Brodawki stóp mogą wymagać silniejszej maceracji za pomocą plastra z 40% kwasem salicylowym naklejanego na kilka dni. Następnie brodawkę niszczy się przez zamrażanie lub stosowanie żrących środków np 30-70% kwas trójchlorooctowy.
Brodawki płaskie często poddają się leczeniu za pomocą tretynoiny stosowanej codziennie podobnie jak w trądziku. Jeżeli nasilanie złuszczania jest zbyt mała można dodatkowo zastosować inny środek drażniący jak np nadletnek benzoilu lub kwas salicylowy w kremie.
W przypadkach szczególnie odpornych na leczenie można stosować miejscowe wstrzykiwania 0,1% roztworu bleomycyny. Wstrzykiwania są kilkakrotnie powtarzane w odstępach 3-tygodniowych. Przy wstrzykiwaniu bleomycyby do palców rąk obserwowano powikłania w postaci zespołu Raynauda oraz miejscowe stwardnienia skóry, a więc leczenie to powinno być prowadzone szczególnie ostrożnie, przez osobę o dużym doświadczeniu.
W przypadkach licznych zmian można zalecić 2-5% maść 5-fluoracylową z 5% kwasem salicylowym. Niekiedy wystarczy usunięcie pojedynczych brodawek, a pozostałe znikną samoistnie.
Leczenie kłykcin kończystych sromu oraz kłykcin wirusowych płaskich szyjki macicy stanowi najskuteczniejszą profilaktykę raka szyjki macicy, który rozwija się na podłożu tego typu zmian wywołanych onkogennymi wirusami brodawczaka. Leczenie kłykcin kończystych polega na stosowaniu 20% alkoholowego roztworu podofiliny, przy dokładnym osłanianiu skóry. Podofilinę zmywa się po kilku godzinach i stosuje się wysuszające i odkażające aerozole. Zabiegi powtarza się raz tygodniowo w ciągu 4-6 tygodni. Ulepszoną formą leczenia jest 0,5% kondylina (condyline), preparat podofilotoksynowy, tj. zawierający czynną składową podofiliny. Stosuje się go codziennie lub 2 x dziennie w ciagu 4 dni, a leczenie powtarza się po ustapieniu reakcji zapalnej. Poza tym kłykciny bardzo dobrze poddają się leczeniu krioterapią. Można także stosować elektrokoagulację, łyżeczkowanie i usuwanie chirurgiczne, o ile zmiany są bardzo rozległe.Usunięcie części zmian może spowodować, podobnie jak w przypadku innych brodawek, samoistne ustąpienie pozostałych.