Alergia na zwierzęta

Częstość alergii na zwierzęta w ostatnim okresie dynamicznie wzrasta i powoli zrównuje się z częstością występowania uczuleń na pyłki traw i drzew. Ocenia się, że około 4-10% populacji ogólnej i 15-40% populacji atopowej jest uczulona na alergeny psa lub kota, nie wspominając o innych zwierzętach. Do najczęściej uczulających zwierząt należy: 

• pies,
• kot,
• ptaki domowe (papużki, kanarki, gołębie itp.),
• ptaki hodowlane (kury, kaczki, itp.),
• rybki,
• gryzonie
• zwierzęta futerkowe hodowane w domu: chomiki, świneki morskie, myszki)

Uczulają również wyroby z sierści zwierząt np. futra i wełna owcza, królicza, wielbłądzia, z lamy, itp.

Wysoki odsetek alergii na zwierzęta odnotowuje się wśród rolników i farmerów oraz coraz częściej u pracowników laboratoriów, ogrodów zoologicznych i cyrkach, stadnin czy też u lekarzy weterynarii. Alergeny zwierzęce są obecne przede wszystkim w próbkach kurzu domowego pobranych z podłóg, miękkich wykładzin, a także w powietrzu pomieszczeń. Alergenami zwierzęcymi odpowiedzialnymi za wystąpienie reakcji alergicznej u człowieka jest:

• naskórek (pies, kot, koń, królik, krowa, mysz)
• mocz (kot, pies, świnka morska, mysz, szczur)
• ślina (pies, kot)
• włosie lub sierść (koń, pies, krowa)
• kał ( papugi, gołębie)

Za występowanie całorocznych dolegliwości alergicznych odpowiedzialne są alergeny zwierząt, które w odróżnieniu od alergenu pyłku roślin i roztoczy kurzu domowego, nie wykazują sezonowych wahań stężenia w domach.

Alergeny wydzielane ze śliną, moczem, osoczem, naskórkiem, ulegają aerolizacji przez co z dużą łatwością przenikają do dróg oddechowych lub też osadzają się na błonach śluzowych gdzie łączą się ze swoistą IgE, powodują uwolnienie mediatorów reakcji alergicznej m.in histaminy w wyniku czego dochodzi do powstania typowych dla alergii objawów. Ich rodzaj zależy w największym stopniu od drogi, którą dany alergen dostał się do organizmu. Najczęściej występują objawy ze strony błon śluzowych nosa (nieżyt nosa) i spojówek (zapalenie spojówek), kiedy to alergeny dostają się bezpośrednio do nosa lub też osadzają się na spojówce gałki ocznej. Często dochodzi również do rozwoju astmy oskrzelowej, kiedy alergeny dostają się do oskrzeli drogą wziewną. Natomiast w wyniku miejscowego działania alergenu, który np. po polizaniu przez zwierzę dochodzi do rozwoju pokrzywki lub obrzęku naczynioruchowego. Najniebezpieczniejszą postacią alergii, która wymaga szybkiego udzielenia pomocy lekarskiej jest wstrząs anafilaktyczny do którego dochodzi najczęściej przez ugryzienie zwierzęcia, na którego dana osoba jest uczulona, lub przez użądlenie przez szerszenie.

Rozpoznanie
Podobnie jak dla wszystkich alergii, również w przypadku alergii na zwierzęta decydującym dla rozpoznania jest przeprowadzenie dokładnej rozmowy z chorym z określeniem wszystkich możliwych źródeł ekspozycji na różne zwierzęta. Ważne jest zarówno połączenie występowania objawów z ekspozycją na zwierzęta, jak również ustępowanie objawów alergicznych w przypadku izolacji od narażenia np. podczas wakacji lub weekendu. Wstępne rozpoznanie alergii na zwierzęta powinno być potwierdzone testami skórnymi, najlepiej wykonanymi metodą nakłucia naskórka (test punktowy).

Postępowanie w alergii na zwierzęta
Najskuteczniejszym postępowaniem w alergii na zwierzęta jest usunięcie zwierzęcia z domu, które doprowadza zarówno do redukcji stężenia alergenów zwierzęcych, jak i do złagodzenia lub ustąpienia objawów klinicznych. Czasami po usunięcie źródła uczulenia jakim jest zwierzątko objawy mogą się przez jakiś czas utrzymywać, gdyż przez cały czas alergeny zwierzęcia są nadal obecne w drobinach kurzu obecnym w naszym mieszkaniu. Dużymi rezerwuarami alergenów zwierzęcych w domu są ponadto materace, w których nawet po usunięciu zwierzęcia mogą być obecne jego alergeny przez wiele lat. Dlatego też, należy usunąć stare materace, wykładziny podłogowe, wyczyścić w wysokiej temperaturze dywany i miękkie obicia meblowe aby w pełni pozbyć się alergenów zwierzęcia. Taki sposób postępowania prowadzi do tego, że ekspozycja maleje w znaczący sposób.

W przypadku, kiedy usunięcie zwierzęcia z najbliższego otoczenia nie jest możliwe, należy dążyć do zmniejszenia ilości uwalnianych alergenów lub ich rozpowszechniania w otoczeniu. W tym celu należy zmniejszyć lub najlepiej usunąć wyścielane meble, dywany i wykładziny dywanopodobnej, które stanowią znaczny rezerwuar alergenów. Należy stosować łatwo zmywalne wykładziny podłogowe i dbać o ich regularne zmywanie środkiem dezynfekującym. Skuteczną metodą ograniczania ilości antygenu wdychanego przez chorych jest wyposażenie domu chorego w odpowiednie filtry powietrza. Przy sprzątaniu mieszkania istotnym jest stosowanie odkurzaczy z odpowiednim filtrem o wysokiej wydajności (HEPA – high efficiency particulate air), który ma zdolność eliminowania ponad 90% cząstek zwłaszcza tych małych.

W miejscach pracy, celem zmniejszenia ekspozycji, zaleca się stosownie odzieży ochronnej, specjalnych masek, gogli oraz stosowanie wyciągów i barier powietrznych.

Postępowanie lecznicze
Leczenie farmakologiczne alergii na zwierzęta nie różni się od leczenia alergii wywołanej innymi przyczynami. W postępowaniu terapeutycznym stosuje się zarówno leki objawowe (antyhistaminiki w nieżycie spojówek i nosa lub doraźnie beta-mimetyki wziewne w astmie) jak i leki przeciwzapalne (np. w postaci kortykosteroidów donosowych lub wziewnych) które hamują toczący się proces zapalny w błonie śluzowej nosa lub oskrzeli.

Drugim, obok unikania ekspozycji, przyczynowym sposobem leczenia alergii na zwierzęta jest immunoterapia, jednak nie jest ona zalecana u większości pacjentów. Immunoterapię stosuje się głównie w alergiach na zwierzęta kiedy narażenie na alergeny ma charakter zawodowy, a w miejscu pracy nie da się uniknąć kontaktu ze zwierzętami (np. rolnicy, weterynarze). Również chorzy z bardzo nasilonymi objawami alergii, u których nawet pośrednia ekspozycja na niewielkie stężenia alergenu prowadzi do ciężkich objawów klinicznych powinni poddać się leczeniu odczulającemu.